Maar wat als je zelf stappen zou kunnen ondernemen om de kans dat je wordt gebeten te minimaliseren of zelfs volledig van de tafel te vegen? Wat als ik je zeg dat honden een manier van communiceren hebben om beten te voorkomen, die wij kunnen nabootsen? Klinkt interessant niet?
Ik ga jullie in deze post proberen zo helder mogelijk uit te leggen waar je op kan letten. Ik geef je informatie die je onmiddellijk kan gebruiken in je dagelijkse omgang met honden. Als dierenartsassistent en hondengedragsdeskundige ben ik dankzij deze informatie nog nooit (even op hout kloppen) ernstig gebeten door een hond. Nu wordt het tijd dat ik deze geheimpjes deel.
- De 4 F’s
Twee van de F’s “fight” en “flight” zijn een welbekend concept maar er zijn er dus 4.
Flight – Fight – Freeze – Fiddle about
oftewel
Vluchten – Vechten – Bevriezen – Rondlummelen (oversprongsgedrag)
Dit zijn de 4 mogelijkheden die een hond heeft bij een mogelijk conflict. Ik blijf het herhalen zodat je het onthoudt!
Hij kan vluchten, vechten, bevriezen of rondlummelen. Het begrip van dit concept is van uiterst belang om eventuele beten te voorkomen. Hoe meer andere mogelijkheden een hond krijgt dan “vechten”, hoe minder kans op een beet.
Voorbeeld: Er zijn vele aangelijnde honden die agressie vertonen naar andere honden, die dit niet vertonen als ze loslopen. Dit is een duidelijke toepassing van dit concept. Honden aan de leiband worden erg beperkt in hun vermogen om te vluchten, omdat ze aan hun persoon vasthangen. Zij hebben vaak ook geleerd dat bevriezen of rondlummelen niet wordt aanvaard door hun persoon. Wie van ons blijft staan als onze hond ineens bevriest of voor de zoveelste keer doelloos in het rond snuffelt? Juist ja!
Dan blijft er nog maar 1 optie over, en dat is vechten.
- Zintuigelijke beperkingen
Het is erg belangrijk om rekening te houden met de lichaamsbouw van een hond.
Het gezichtsveld van de gemiddelde hond is een stuk groter als dat van de mens omdat de ogen minder naar voren geplaatst zijn. Het precieze aantal graden varieert afhankelijk van de bron, maar gemiddeld kunnen we stellen dat mensen een gezichtsveld hebben van +- 200° en de gemiddelde hond +- 270°
Bron: Veterinary Vision
Uiteraard zijn er zeer grote verschillen tussen hondenrassen en met name de kortsnuitige rassen hebben een gezichtsveld dat niet veel groter is als dat van de mens.
Bron: University of Illinois
Bron: University of Illinois
Al deze eigenschappen beperken hun mogelijkheid om te anticiperen en eventueel te kunnen vluchten (daar is die weer, de eerste F=flight).
Een heel makkelijke oplossing voor dit probleem is om altijd even de hond aan te spreken vooraleer hem plots aan te raken, op te pakken, ed. Dit werkt uiteraard niet bij dove hondjes, daar is het belangrijk om eerst duidelijk “in beeld” te gaan staan.
De meeste honden leren omgaan met beperkingen als deze. Bij meer gevoelige, onzekere, angstige of agressieve honden kan deze beperking echter de druppel zijn die de emmer doet overlopen. Ik zal in de tekst verwijzen naar dit soort honden als risico-honden.
- Omgeving
Waar vaak geen rekening mee wordt gehouden in de beoordeling van de omgeving is de ondergrond. Grip is een belangrijk iets voor een hond. Het bepaalt namelijk hoe snel en efficiënt hij zou kunnen vluchten. Tegels, geboende parket,… geven weinig grip. Bij risico-honden kan dit het verschil betekenen tussen een hond die bijt of niet bijt.
Een ander zeer belangrijk gegeven is vluchtwegen. Geef de hond de kans om, indien het allemaal wat te veel wordt, te vluchten.
Vaak worden honden begroet in een smalle gang. Het bezoek langs de ene kant, het baasje langs de andere en de hond is ingesloten. Andere situaties zijn bijvoorbeeld een hond die een persoon komt begroeten die in de zetel zit. Al snel kunnen ze ingesloten zijn tussen mensen, de zetel en een salontafel.
Om het toe te passen op de situatie bij de dierenartsassistent. Vaak worden honden in de smalle ruimte naast de hospitalisatie-hokken behandeld. Bij risico-honden kan je best alle handelingen doen in een open ruimte. Positioneer jezelf en andere personen zodanig dat de hond een aantal vluchtwegen heeft. Ga er dus niet voor en naast staan met aan de andere zijkant een muur. Hetzelfde geldt in de spreekkamer als een hond op de grond wordt behandeld of onderzocht.
Voorbeeld: Als dierenartsassistent moet ik vaak mogelijk agressieve honden temperaturen, katheter uit doen, ed. Als ik kan kiezen doe ik dit liever in de buitenweide waar er klinkers en gras is (veel grip). Een bonus is dat de buitenweide een open ruimte is waar de hond de keuze heeft om te vluchten ipv te bijten. Het is niet altijd mogelijk om het in de buitenweide te doen maar ik zal er altijd voor kiezen om bij risico-honden nooit handelingen uit te voeren in de smalle gang maar in de open behandelingsruimte. Bij honden die we niet helemaal vertrouwen gebruiken we uiteraard ook een muilbandje. Zo dadelijk meer hierover.
- Lichaamstaal
Je hebt mij nu al een paar keer weten schrijven over risico-honden. Hoe weet je nu dat er een risico is? Dat zit hem allemaal in de lichaamstaal.
Ik ben onlangs een zeer leuke infographic tegengekomen van de hand van Lili Chin.
Bron: Lili Chin
Dit geeft hopelijk al een goed idee van verschillende gedragingen. Nog een leuke infographic komt van Dr. Sophia Yin
Ten slotte wil ik nog de “bijtladder” door Kendal Shepherd tonen. Hierin krijg je een idee in welke volgorde signalen voorkomen en hoever dat een bepaald signaal op de ladder staat. Denk eraan dat honden niet altijd alle signalen tonen en soms zelfs hebben geleerd om de meeste over te slaan en onmiddellijk over te gaan op grof geschut. Daarom zijn de eerste signalen belangrijk om te herkennen.
Bron: Kendal Shepherd en BSAVA
Een kleine oefening
Kijk naar de foto hieronder en zie wat je herkent in de lichaamstaal dat aangeeft of deze hond een risico-hond is. Hint: Het is er eentje. Als je denkt het te weten klik je op “oplossing” om te zien waarom.
Het herkennen van, en inspelen op lichaamstaal, vergt veel observatie en oefening. Je moet lichaamstaal ook altijd binnen zijn context zien. Een hond die aan het geeuwen is, is niet noodzakelijk super-gestresseerd. Kijk naar de omstandigheden, context, andere lichaamstaal ed. Ik zal een andere keer uitgebreid schrijven over lichaamstaal van de hond.
Ik geef je hieronder nog een aantal van de subtiele signalen waar ik het meest op let.
- Geen spontaan sociaal contact:
Deze spreekt voor zich denk ik. Als de hond niet spontaan naar je toekomt als je op je knieën zit en je hand uitsteekt moet er al een belletje gaan rinkelen.
- Bevriezen/slow-motion/houterige beweging/algemeen gespannen houding:
Een ontspannen, blije hond heeft ook een heel ontspannen lichaamstaal en zachte ogen. Een gespannen hond bevriest, beweegt precies in slow-motion of de bewegingen lijken erg houterig.
- Wegkijken:
Dit is een kalmerend signaal. Dit kan betekenen dat de hond iets onprettig vind en je wilt kalmeren. Het is een van de eerste tekenen die aangeven dat een hond iets onprettig kan vinden. Als je dan gewoon blijft doorgaan zonder aandacht te schenken kunnen dingen escaleren. Dit is zeker een van die signalen die je in zijn context moet bekijken.
- Wit van de ogen:
Een ontspannen hond heeft “zachte” ogen en het zichtbare gedeelte is volledig opgevuld met de pupil. Als u het wit van de ogen kan zien wil dit soms zeggen dat een hond het niet helemaal vertrouwt.
- Liplikken: Dit is een stress-signaal. Dit moet een belletje doen rinkelen.
- Geeuwen: Dit is een stress-signaal. Dit moet een belletje doen rinkelen.
En nu minder subtiele signalen, want die mogen we ook zeker niet vergeten:
- Pilo-erectie: De haren staan omhoog
- Tanden laten zien
- Grommen:
Grommen is communicatie! Denk hieraan. Grommen zou nooit afgestraft mogen worden. Dit klinkt tegen-intuïtief maar als je grommen afstraft loop je het risico dat je hond de volgende keer grommen overslaat en onmiddellijk overgaat tot bijten zonder enige waarschuwing. Als hij eerst gromt kan je de situatie nog aanpassen.
- Snappen
- Bijten
Lichaamstaal is iets dat je moet zien. Hieronder vind u een leuk filmpje van The Family Dog.
Het leukste is dat wij de lichaamstaal kunnen gebruiken van honden om aan te geven dat wij geen conflict willen. Een aantal dingen waarvan je je bewust moet zijn:
- Buig niet voorover. Dit kan bedreigend over komen. Ga liever door de knieën. Zorg er alsnog voor dat je makkelijk weg kan of jezelf kan afschermen. Of zorg ervoor dat iemand de hond bij je kan weghouden met een leiband als het nodig is.
- Draai je zijkant naar de hond. Dit is minder confronterend. Honden begroeten elkaar ook niet frontaal maar in een boogje.
- Draai je hoofd weg als de spanning oploopt.
- Geeuw overduidelijk. Veel mensen zullen dit niet doen omdat het er allemaal een beetje belachelijk uitziet maar het werkt om de spanning wat weg te halen.
- Kijk niet te lang in de ogen van een hond, dit lijkt erg op “fixeren”. Fixeren is iets wat in de jacht gebeurt net voor de jager achter zijn prooi aangaat.
- Beweeg traag en maak geen onvoorspelbare bewegingen. Plotse bewegingen of zelfs gaan lopen lokt een ongunstige reactie uit bij de hond.
- Laat ruimte voor een korte pauze zodat de hond niet overprikkeld geraakt
- Hulpmiddelen
Als je een risico-hond toch, om een of andere reden, MOET aanraken, fixeren of onderzoeken is het best om een muilkorf of muilband aan te doen. Dit is uiteraard ook niet zonder risico dus WEES VOORZICHTIG.
Muilband/muilkorf
Opnieuw kan ik u het makkelijker laten zien dan dat ik het beschrijf.
Merk je hoe dat deze hond een duidelijke vluchtweg heeft naar voren toe?
Breng de muilkorf langs onder aan terwijl je achter de hond staat en trek hem aan naar achteren. Probeer dit nooit terwijl je voor de hond zit. Een risico-hond kan zich al snel bedreigd voelen, geen uitweg zien en bijten.
Als je dan toch in een situatie zit waarin je een agressieve hond hebt die actief snapt of bijt naar je handen als je in de buurt komt dan moeten we een andere methode gebruiken. Namelijk met een lange veter de snuit dichtbinden. Dit is ook handig als u een hond wil helpen die net aangereden is of op een andere manier pijn heeft of in shock is. Zo een hond kan heel anders reageren dan dat u gewoon bent van hem. Het is altijd best voor jouw veiligheid maar ook die van de hond om dan een muilkorf of vetertje aan te doen (tenzij die moeilijk kan ademhalen).
Ik heb op het moment geen hond ter beschikking dus doe ik het even voor op een knuffeldier.
1. Grote lus voor veiligheid handen
2. goed aantrekken om mond volledig dicht te krijgen
3. Veters gespannen houden en zo handen dichter glijden tot je bij de muil bent
4. Veter kruisen onder muil
5. Breng de veters onder de oren door naar achter het hoofd
6. Maak een knoop
7. Span goed aan en maak eventueel nog een lus, nu kan je veilig werken!
