In een vorige post heb ik al gesproken over een deel van de leerprincipes. Shapen is ook een leerprincipe. Vanaf nu vindt u posts over leerprincipes terug in de categorie ‚leerprincipes’ (DUH).
Shapen is een manier om honden, en dieren in het algemeen, nieuwe gedragingen aan te leren. We willen Billie de pedaal van de vuilbak laten induwen. Op termijn kunnen we dit ook koppelen (chaining) met het vastpakken van een object en dit in de vuilbak te laten vallen. Dit zijn allemaal aparte gedragselementen die we apart aanleren maar nadien wel kunnen koppelen aan elkaar. Meer over koppelen aka chaining in een andere post.
Je gaat het gewenste gedrag stapsgewijs vormgeven. Je gaat eerst belonen voor iets wat nog lang niet in de buurt komt van het uiteindelijke doel maar erop lijkt. Dus we belonen Billy in het begin voor het in de buurt komen van de vuilbak. We geven hiermee aan dat het in de buurt van de vuilbak te doen is.
Als je hond dit consequent doet ga je de lat wat hoger leggen en beloon je enkel nog voor het nieuw behaalde niveau, niet meer voor het voormalig niveau. In het voordeel van de lengte van deze blog ga ik niet elke stap en fijngevoeligheid van de training beschrijven. Je gaat Billie vervolgens belonen voor nog dichter in de buurt van de vuilbak te komen, dan voor zijn poot dichter te bewegen, dan met de poot de pedaal aan te raken, dan meer gewicht op leggen, dan echt duwen… Uiteindelijk bereik je het doelgedrag.
Het is heel belangrijk bij het aanleren van een nieuw gedrag dat je voor jezelf alle stapjes overloopt en probeert te visualiseren. Zo kan je correct belonen als je hond precies doet wat je verwacht op het huidige niveau. Als hij plots snel vooruitgang maakt heb je ook in gedachte wat het gedrag moet voorstellen op verdere niveaus en kan je dit weer correct belonen.
Shapen is een principe dat schuilt achter vele leerprocessen.
Ikzelf beoefen doce pares, een fillipijnse gevechtsport. Als ik bijvoorbeeld een vorm leer, leer ik in het begin ruwweg de volgorde van bewegingen die ik moet doen. [toggle title_open=”Sluit mij” title_closed=”Meer over Doce Pares Vorm…” hide=”yes” border=”yes” style=”default” excerpt_length=”0″ read_more_text=”Lees meer…” read_less_text=”Lees minder” include_excerpt_html=”no”]Een vorm is een combinatie van gevechtsbewegingen die worden gegoten in 1 vloeiende choreografie zodat je door deze vorm/drill te doen je spieren kan trainen op het uitvoeren van de verschillende bewegingen. Je bouwt een spiergeheugen op.[/toggle] Het gaat vooral om de energie die erachter zit en minder om de juistheid. Naarmate ik deze volgorde begin te snappen, en dit minder belastend wordt voor mij om uit te voeren, leer ik meer en meer technisch correct te handelen. Mijn ruwe handelingen die wel in de buurt kwamen van de vorm maar tegelijkertijd er ook nog zo ver vanaf lagen worden steeds meer geshaped naar de uiteindelijke vorm die ik moet kennen.
Kinderen die pas beginnen te spreken worden in het begin geprezen voor een aantal onsamenhangende lettergrepen, dan een woord, dan een zin en uiteindelijk beheersen ze een hele taal dankzij de kracht van shapen ( en een aantal andere leerprincipes).
Bij deze vorm van trainen is het belangrijk om aandacht te hebben voor wat je hond doet. Elk correct gedrag dat niet wordt beloond is een gemiste kans. Timing is ook erg belangrijk om verwarring te voorkomen en efficiënt te trainen.
Er bestaan 2 software-programma’s die het gedrag van een rat nabootst, dat je kan shapen op de computer. Zeer handig om je skill-set op te bouwen zonder enige gevolgen. De programma’s heten Sniffy, the virtual rat en Cyber rat.
Sommige mensen raden ook aan om te oefenen op andere diersoorten zoals kippen. Kippen vertonen zeer veel gedrag op korte tijd en kan je goed motiveren met eten. Als je het kan bij een kip dan kan je het zeker bij een hond! Er worden zelfs kippen-workshops georganiseerd. De wereld van gedrag is nooit saai 😀
Ik wil maar aangeven dat deze principes zich niet beperken tot jouw hond. Shapen is een zeer waardevolle techniek bij wilde dieren. Deze techniek vereist niet dat je ze aanraakt of erbij moet staan om succesvol te zijn. Denk aan de talloze mensen die hun hond in een zit proberen te duwen. Probeer dat maar eens bij een beer!
Nadat het doelgedrag consequent wordt vertoont, koppel je er pas een commando aan vast. Dit heeft 2 redenen.
- Als je hond het gedrag nog niet consequent toont kan je ook niet weten of hij het gedrag zal vertonen op commando. Bijgevolg gaat hij het een aantal keren niet doen na het geven van het commando. Je hond zou al snel leren dat het commando geen betekenis heeft. Dit is ook de reden dat vele honden niet luisteren op een wandeling met veel afleiding. Vaak wordt de oefening niet aangeleerd met opbouw van afleiding. Ze worden ineens in een situatie gesmeten met veel afleiding en er wordt rondgezwierd met commando’s die worden genegeerd. De hond leert dat hij in die context niet moet luisteren TOT het baasje heel luid en kordaat spreekt.
- Bij shapen wil je dat je hond „uitprobeert” wat wij verlangen. Foute pogingen worden niet beloond en de juiste wel. Uiteindelijk is het de bedoeling dat je hond het gedrag NIET vertoont als je het commando NIET geeft. Als we in het begin er al een commando opplakken gaat de hond ook af en toe gewenst gedrag vertonen dat niet wordt beloond omdat er vooraf geen commando werd gegeven. Dit werkt zeer verwarrend en tegen-productief bij het aanleren van de oefening. Terwijl jullie dit lezen is het waarschijnlijk zelfs al verwarrend.
Dit is essentieel! Vaak is het dit soort miscommunicatie dat problemen veroorzaakt in gehoorzaamheid.
Karen Pryor vermeld in haar boek Don’t shoot the dog „De tien geboden van shapen”. (vrij vertaald vanuit het engels)
- Zorg ervoor dat je hond een realistische kans heeft om beloond te worden door de lat telkens maar een klein beetje hoger te leggen.
- Train 1 aspect van een gedrag per keer, probeer niet te shapen voor 2 criteria tegelijkertijd.
- Tijdens het shapen zet je het huidige niveau op een variabel beloningsschema alvorens de lat hoger te leggen
- Als je een nieuw criteria introduceert, wees dan milder met de oude criteria. Vb.: Als ik mij moet focussen op het technische aspect van mjin vorm van doce pares dan zal ik deze in het begin niet met dezelfde snelheid uitvoeren
- Blijf altijd een stapje voor: Plan je trainingsprogramma volledig zodat als je hond plots snel vooruitgaat, je weet voor welk gedrag je dan wilt belonen
- Verander nooit van trainer in het midden van het proces! Er mogen meerdere trainers per hond zijn maar NOOIT meer dan 1 shaper per gedrag
- Als 1 shaping-proces geen vooruitgang boekt, zoek dan een ander proces. Er zijn zoveel manieren om een doelgedrag te bereiken als dat er trainers zijn om ze te bedenken
- Onderbreek een trainingssessie nooit zonder beloning, dit is een straf
- Als het gedrag achteruitgaat, ga terug naar de ‚kleuterklas’. Herhaal het hele shaping-proces, tot het huidige niveau, met een reeks makkelijk te verdienen beloningen
- Eindig de sessie positief en liefst op een hoogtepunt.
Ik moedig iedereen aan dit bij elkaar te proberen. Vraag een vriend/partner/kind/… om “hond” te spelen. Bedenk zelf een gedrag dat je menshond moet uitvoeren en shape je menshond om dit te bereiken. Laat hem/haar in zijn neus peuteren, de deurklink aanraken, de ramen poetsen,… De mogelijkheden zijn eindeloos. Bekijk het als een warm-of-koud-spelletje. Als je dichter geraakt krijg je een beloning (warm) en anders gebeurt er niets (koud). Dit zal alles wat je hebt gelezen een stuk makkelijker maken om te begrijpen. Stuur gerust foto’s of video’s in van jullie experimenten op s.vangron@pandora.be
